2025 жылғы 29 қазанда Мәжіліс депутаттары тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау мәселелері бойынша заңнамаға енгізілетін түзетулерді бірінші оқылымда мақұлдады, деп хабарлайды Zakon.kz тілшісі.

Мәжіліс депутаты Асхат Аймағамбетов атап өткендей, Ұлттық құрылтай отырысында Мемлекет басшысы осы салаға қатысты нақты тапсырмалар берген, ал бұл заң жобасы — сол тапсырмалардың орындалуының нақты қадамы.

Аймағамбетовтың айтуынша, түзетулер мынадай бірқатар өзекті мәселелерді шешуге бағытталған: лицензиялау жүйесінің тиімсіздігі; археологиялық деректердегі жүйесіздік пен бейберекеттік; бірыңғай ғылыми орталық пен археологиялық олжаларды сақтайтын жүйенің болмауы; қазба жұмыстары аяқталғаннан кейін археологиялық нысандардың сақталмауы; заңсыз археологиялық қазбалар.

"Қазір мемлекетте толық ақпарат жоқ: кім, қай жерде және қандай қазба жұмыстарын жүргізіп жатыр, не табылды, ғылыми әдістер сақтала ма – белгісіз. Ескерткіштердің тізімі 42 түрлі тізілімге бөлініп кеткен. Қазба жұмыстарының есептері тапсырылмайды, ал артефактілердің есебі толық жүргізілмейді. Соның салдарынан бір ескерткіш бірнеше рет зерттеліп, басқалары назарсыз қирап жатыр. Біз осы бейберекеттікті тоқтатамыз. Археологиялық жұмыстардың бірыңғай цифрлық жүйесін құрамыз – онда кім, қай жерде қазба жүргізіп жатыр, не табылды, сондай-ақ есептер, ескерткіштердің паспорттары мен археологтардың тізімі түгел көрсетіледі", – деді Аймағамбетов.

Оның айтуынша, қазіргі уақытта археологиялық зерттеулерді ғылыми тұрғыда үйлестіретін орталық мекеме жоқ. Сол себепті депутат Әлкей Марғұлан атындағы Археология институтының базасында Ұлттық археологиялық қызмет құруды ұсынды.

"Біз тек ескерткіштерді ғана емес, сонымен бірге шетелге кетіп, "қара нарықта" сатылып жатқан құнды артефактілерді де жоғалтып отырмыз. Көбін металл іздегіш құрылғылардың көмегімен табады. Сондықтан заң жобасында металл іздегіштер мен ұқсас құралдарды лицензиясыз пайдалануға тікелей тыйым салу қарастырылған. Бұл – тарихи мұраны тоналу мен заңсыз айналымнан қорғауға бағытталған маңызды қадам", – деп атап өтті депутат.

Заң жобасында сондай-ақ мынадай нормалар бар:

  • ескерткіштердің қорғау аймақтарын жер кадастрына енгізу;
  • жауапкершілікті қатаңдату;
  • мұра нысандарын қорғау бойынша жергілікті инспекциялардың жұмысын күшейту.

Бұған дейін Ресей мұнайын Қазақстанға кедендік бажсыз әкелу жоспарлануда екенін жазғанбыз.