Жасанды интеллект күн сайын жаңа мүмкіндіктерімен таңғалдыруда. Әсіресе, тілдік модельдер — адам тілі мен ойлауына жақындаған интеллектуалды жүйелер — күнделікті міндеттерді жеңілдетіп қана қоймай, енді эмоционалды интеллект саласында да адам мүмкіндіктерінен асып түсе бастады.

Женева және Берн университеттерінің зерттеушілері жүргізген жаңа ғылыми жұмыс жасанды интеллекттің адам эмоцияларын тану, түсіну және басқару қабілетін бағалауға бағытталған. Нәтижесі — таң қаларлықтай: ChatGPT-4 секілді алты ірі тілдік модель адамның өзінен жоғары нәтиже көрсетті.

Зерттеу Communications Psychology журналында жарияланды. Онда ChatGPT-4, ChatGPT-o1, Gemini 1.5 Flash, Claude 3.5 Haiku, Copilot 365 және DeepSeek V3 модельдері бес түрлі эмоционалды тестке қатыстырылды. Бұл тесттер академиялық және кәсіби ортада жиі қолданылады және адамның эмоционалды түсінігі мен реттеу қабілетін бағалауға арналған.

ЖИ модельдерге эмоционал тұрғыдан маңызы бар нақты өмірлік жағдайлар ұсынылды. Олар осы контексте ең орынды әрекет пен жауапты таңдау керек болатын. Барлық ЖИ модельдері адам қатысушылардан жоғары балл жинады.

Зерттеушілер ChatGPT-4 моделінен тіпті жаңа эмоционалды интеллект тапсырмаларын ойлап табуды сұрады. Бұл тесттер кейін адамдарға ұсынылып, оның да нәтижелері жоғары болды. Яғни, ЖИ тек дұрыс жауапты таңдап қана қоймай, контекске сай жаңа сценарийлерді де құра алады.

Зерттеу авторларының бірі, профессор Марчелло Мортиларо былай деді:

«LLM модельдері (үлкен тілдік модельдер) тек дайын жауаптардың ішінен дұрысын таба алатын емес, сонымен қатар эмоциялық контекстке сай жаңа сценарий жасай алады. Бұл — олардың эмоцияны тану мен түсінуде нақты білімге ие екенін дәлелдейді.»

Эмоционалды интеллект — бұрын тек адамға тән деп саналатын қабілет. Ол қақтығыстарды шешу, коучинг, коммуникация, менторлық секілді салаларда аса маңызды рөл атқарады. Енді бұл бағытта ЖИ көмекші құрал ғана емес, толыққанды серіктес ретінде қолданылуы мүмкін.

Осы зерттеу нәтижелері жасанды интеллекттің болашақта адам қабілеттерін толықтырып, сезімтал салаларда да тиімді жұмыс істеуіне жол ашуы мүмкін екенін көрсетті.

Зерттеу нәтижелері ЖИ модельдерінің тек ақпаратты өңдеумен шектелмей, адам сезімін түсініп, оған сәйкес жауап бере алатынын көрсетті. Бұл қабілет көптеген мамандықтар мен салаларда нақты практикалық қолдануға жол ашады:

Психология және коучинг

• Эмоциялық интеллектке ие ЖИ терапевт пен коучтың көмекшісі бола алады.

• Көптеген адамдар үшін эмоциялық қолдауды онлайн платформа арқылы алу ыңғайлы әрі қолжетімді болады.

• Психологтардың жұмысын тиімді жоспарлауға, клиенттің күйін динамикалық түрде бақылауға мүмкіндік береді.

Білім беру

• Оқушылардың эмоционалды жағдайын бақылап, күйзеліске ұшыраған оқушыларға жеке көмек көрсету.

• Ұстаздарға — оқу барысындағы психологиялық ахуалды түсініп, тиімді әдіс таңдау.

• Студенттердің мотивациясын арттыруға бағытталған жекелендірілген қолдау ұсыну.

HR және корпоративті басқару

• Қызметкерлердің күйзеліс деңгейін болжау және ерте алдын алу.

• Интервью кезінде эмоциялық реакцияларды талдау, командалық үйлесімділікке баға беру.

• Жұмыс орнындағы дағдарыс немесе келіспеушілікті реттеуде тиімді шешім ұсыну.

Құқық және медиация

• Сот процесіндегі тараптардың эмоциялық жағдайын бағалау.

• Медиация кезінде ЖИ тараптардың сезімін ескеріп, келіссөз форматын оңтайландыруға көмектеседі.

Медицина

• Пациенттің психоэмоциялық жағдайына қарай диагноз қоюда көмекші құрал ретінде.

• Хоспис немесе онкологиялық орталықтарда — ауыр хәлдегі науқастармен қарым-қатынас орнатуда.

Эмоционалды интеллектке ие ЖИ енді тек есептеу машинасы емес, сезімді түсіне алатын серіктеске айнала бастады. Бұл технология:

• Қиын сәтте қолдау көрсету үшін әрдайым қолжетімді бола алады.

• Сезімге негізделген шешімдер қабылдауға көмектеседі, мысалы, кадр іріктеу, көшбасшылық дамытуда.

• Адамның ішкі әлеміне жеке терапевт секілді үңілуге мүмкіндік береді.

Алайда, мамандар толық сенім артуға әлі ерте екенін ескертеді. Бұл жүйелер адамға көмекші ретінде әрекет еткені дұрыс. Этика, құпиялылық, жауапкершілік мәселелері шешілмейінше, ЖИ ешқашан адамның орнын толық баса алмайды.