ЮНЕСКО-ның мате¬риалдық емес мәдени мұралар тізіміне "Салбурын" дәстүрі мен "Алпамыс батыр" эпосын енгізу мәселесі пысықталып жатыр .
Мемлекеттік кеңесші Ерлан Қарин "Егемен Қазақстан" басылымындағы "Ұлы дала – көшпенділер өркениетінің алтын бесігі" мақаласында қазақ тарихын зерделеу мен дәріптеуде назар аудару қажет мәселелерге тоқталды.
Ерлан Қариннің жазуынша, Қазақ жерінде біздің жыл санауымызға дейінгі замандарда-ақ түрлі тайпалар әншейін саяси, әскери, я шаруашылық бірлестіктер емес, орталықтандырылған билік жүйесі бар, иерархиясы мен таптық бөлінісі нақтыланған толыққанды мемлекеттер болған. Көнеден келе жатқан мемлекеттігіміздің тұғыры саяси құрылымдарға, орталық билік жүйесіне ғана емес, ортақ құндылықтарға, рухани-мәдени бірегейлікке негізделді. Сондықтан тарихымызды зерделеп, дәріптегенде қазақ жерінің ежелгі және ортағасырлық қуатты мемлекеттердің мекені ғана емес, ең бастысы, бірегей көшпенділер өркениетінің алтын бесігі екеніне баса назар аудару керек.
"Қазақ жеріндегі ежелгі кеніштер мен кен байыту орталықтарынан бұл аймақта металлургияның қаншалықты жоғары дамығанын айқын аңғаруға болады. Ежелгі көшпенділер Еуразия кеңістігіндегі теңдессіз мәдениеттің иесі болды. Адамзат баласы ең алғаш жылқыны қолға үйреткен жер екені ғылыми тұрғыда дәлелденген Ботай қонысы, қуатты мемлекеттердің әміршілері – Есік қорғанынан табылған Алтын адам, Аралтөбедегі Сармат көсемі, Шығыс Қазақстандағы Шілікті әміршісі, Берел ханшайымы мен Елеке сазы дегдары және басқа да теңдессіз тарихи мұралар қазақ жерінде есте жоқ ескі замандардың өзінде жоғары дамыған өркениет болғанын көрсетеді", – деп жазды Ерлан Қарин.
Оқи отырыңыз: Ерлан Қарин Қазақстан тарихының жеті томдығы көп ұзамай жарыққа шығатынын хабарлады
Оның айтуынша, қазақтың төл тарихына тікелей қатысы бар көне жәдігерлер қазіргі Қазақстан жерімен ғана шектелмейді. Арғы бабалардың қаншалықты кең аумақты ен жайлап, еркін билеп төстегенін көрсететін балбал тастарды алып құрлықтың барлық қиырынан көруге болады.
"Кезінде тарихпен айналысып жүргенде осы балбалдарды өзім де зерттегенмін. Бастапқыда Орхоннан Дунайға дейінгі кең-байтақ алқаптағы көне ескерткіштерді зерттеуге ұмтылып, кейін уақыттың тарлығына байланысты Орхоннан Каспийге дейінгі аралықпен шектелуіме тура келді. Жинаған материалдарым "Ұлы даланың тас сақшылары" деген атаумен жарыққа шықты. Расымен, басынан аяғына дейін сан мың шақырымдық ұлан-ғайыр далада шашырай орналасқан балбалдар бір кезде бабаларымыз иелік еткен аумақтың шекара шебі іспетті көрінеді. Асқан шеберлікпен қашалған тас мүсіндер кейінгі ұрпаққа аманат еткен жерін қорғап, күзетіп тұрған батырлар сияқты әсер қалдырады", – деді мемлекеттік кеңесші.
Ерлан Қарин мақаласында қазақ даласының мұраларын ЮНЕСКО-ның материалдық және материалдық емес мұраларының тізіміне, сондай-ақ, "Әлем жады" тізіміне енгізу бойынша жұмыстардың маңыздылығына тоқталды.
Оқи отырыңыз: "Хандар шежіресі" қолжазбасы ЮНЕСКО-ның халықаралық "Әлем жады" тізіміне енді
Бұл ретте мемлекеттік кеңесші жақында Маңғыстаудағы жерасты мешіттерін материалдық мұралар тізіміне қосу туралы өтініш жолданғанын, ал материалдық емес мәдени мұралар тізіміне "Салбурын" ұлттық дәстүрін және "Алпамыс батыр" эпосын енгізу мәселесі пысықталып жатқанын атап өтті.
"Бірақ осы халықаралық ұйыммен ынтымақтастықтың тағы бір қыры бұған дейін назардан тыс қалып келді. Қазір қазақ тарихынан сыр шертетін деректі мұрамызды ЮНЕСКО-ның "Әлем жады" тізіміне енгізу жұмыстарын қолға алдық. Кезінде тізімге Қожа Ахмет Ясауидің және оның ізбасары Сүлеймен Бақырғанидың қолжазбалар коллекциясы (2003 жылы), "Невада-Семей" халықаралық антиядролық қозғалысының аудио-визуалды құжаттары (2005 жылы), Арал теңізінің архив қорының материалдары (2011 жылы) қосылған. Содан кейін жұмыс біраз жыл тоқырап қалған еді. Мемлекет басшысы Ұлттық құрылтайдың Бурабайда өткен отырысында жұмысты қайта жандандыру туралы нақты тапсырма берді. Тиісті шаралар қолға алынып, биыл сәуір айында ЮНЕСКО-ның деректі мұралар тізіміне "Хандар шежіресінің" қолжазбасы ресми түрде енгізілді. Осының бәрі қазақ даласының қайталанбас өркениет ошағы екенін дәлелдей түседі", – деп жазды Ерлан Қарин.