Шешендік – қызыл сөзді сапырған қыздырма желік емес. Мақсұты – ақиқатты тану. Ал қазіргі қазақ қоғамындағы сөздің қуаты қандай, шешендік шеберлік қай деңгейде? Осы сауалдың жауабын Астана әкімдігі өткізген «Сөзмерген-2025» байқауында тапқандай болдық.
Әдетте мұндай байқауларда қатысушыларға «өзін-өзі өлеңдетіп таныстыру» секілді жадағай-жаттанды шарт бола-тұғын. Бүгінгі ұйымдастырушылар ә дегеннен ділмәрларды қияға тіреп, қисынын тауып шығуды міндет етіп отыр. Келесі іріктеуде жаһандағы жаңалықтарға үн қосып, қоғамдағы құбылыстар хақында шешіле сөйлеу керек һәм шешімін ұсынуға тиіс шешендер. Жасанды интеллект, экомәдениет, геосаяси ахуал, рухани трансформация сияқты күрделі тақырыптардың болары анық. Артынша арқырап тұрған қатысушыларға көз салдық. Ықылас Ожай, Жанболат Шәкім, Ардаби Мәулет, Қабиден Қуанышбай, Бекзат Құлшар сынды кіл ақын, кіл журналист жүйріктер ауыздығын шайнап тұр.
Осындай сайдың тасындай азаматтарға сайыс ережесі қиынға соқпайтындай көрінді. Алайда Алла аузына сөз салған адам ғана аруағы асып, байқау мәресіне жетеді емес пе? Аруағы асқан дегенде ойға оралады. Қарағайға қарсы біткен бұтақ сыңайлы Қоңтәжінің алдында қорықпай сөйлеген Қазыбектің мысы қалай басып кетті? Дәл осы сауалды он төрт жастағы баланың уәжіне келісе қойған қалмақтың уәзірлері де қойса керек. Сонда Қоңтәжі маңдайдағы терін жеңімен сүртіп отырып: «Бұл оғлан сөйлегенде желкесінен жеті айдаһар ысқырып тұрды» деген екен. Иә, аузына Қызыр түкірген ерен ердің осылай мысы басым, рухы өктем болмақ. Егер ол ақиқат сөзін айтса, әрине.
Дода барысында осы ойымызды сахнадан шыққан бір үн жасындай тіліп жіберді: «Біздің ойымызша, әр қазақ баласының сүйгені – Алла, сүйенгені – әділет, қорғайтыны – азаттық, қорқынышы – надандық, «ауруы» – Абай болуға тиіс». Ақ сөз. Бұл сөзді айтып тұрған ақын Ықылас Ожай еді. Мақаламыздың әлқиссасында айтылған шешендіктің шын сипаты дәл осы сөздерден табылғанына шын қуандық. Ал ақын, журналист Бекзат Құлшардың «Бәрінің бірдей ойланғаны – ешкімнің ештеңе ойламағаны. Азат ой кей «ақылдардың» шеңберіне сыймаса, ол оған кінәлі емес» деген сөзі көңіл үдесінен шығып, көпшілікті «рас-ау» дегізді. Бұл «Ақылға еркін ой керек, Матаудан ойды азат қыл» деген Шәкәрім ғақлиясының ХХІ ғасыр ұрпағындағы сәулесі болды. Әрине, дода кезінде сөзді доптай домалатып, ой қақпасына дәл кіргізген мергендер үнемі бола бермеді. Онысы заңдылық та. Өйткені сөз – қасиетпен бүр жаратын, қабілетпен шыңдалатын өнер.
Сөйтіп, қабілеті мен қасиеті, бағы мен бабы қатар келіскен ділмар қауым іріктеле келе, «Сөзмерген-2025» байқауының бас жүлде иегері Ықылас Ожай атанды және жеңімпазға 300 мың теңге сыйлық берілді. Халық та, қатысушылар да қазылардың бұл шешіміне шәк келтірмей, ризашылықпен қуанды. Бірінші орын тұғырына Жанболат Шәкім көтерілді. Оған 200 мың теңге табысталды. Ал екінші орынды Қабиден Қуанышбай мен Бағлан Оразалы 100 мың теңгемен иеленсе, үшінші орынды Ардаби Мәулет пен Бекзат Құлшар 75 мың теңгемен еншіледі.
